MEĐUNARODNI KRIVIČNI SUD ZA BIVŠU JUGOSLAVIJU

Predmet br. IT-04-75-I

TUŽILAC
MEĐUNARODNOG SUDA
PROTIV
GORANA HADŽIĆA

OPTUŽNICA

Tužilac Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju, u skladu sa svojim ovlašćenjima iz člana 18 Statuta Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (u daljem tekstu: Statut Međunarodnog suda), optužuje:

GORANA HADŽIĆA,

za ZLOČINE PROTIV ČOVEČNOSTI i KRŠENJA ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kako sledi:

OPTUŽENI:

1. Goran HADŽIĆ, od oca Branka, rođen je 7. septembra 1958. u opštini Vinkovci, Hrvatska. Pre sukoba u Hrvatskoj Goran HADŽIĆ je radio kao magacioner VUPIK-ovog pogona u Pačetinu, u opštini Vukovar, Hrvatska.

2. Goran HADŽIĆ je od mladosti bio član Saveza komunista. Pre 1990. godine, Goran HADŽIĆ je bio predsednik Mesne zajednice Pačetin. U proleće 1990. godine, kao kandidat Saveza komunista - Stranke za demokratske promene (u daljem tekstu: SK-SDP), Goran HADŽIĆ je izabran za odbornika u Skupštini Opštine Vukovar. Goran HADŽIĆ je zatim pristupio Srpskoj demokratskoj stranci (u daljem tekstu: SDS). Goran HADŽIĆ je 10. juna 1990. godine izabran za predsednika SDS-a za Vukovar. U martu 1991. godine, Goran HADŽIĆ je već bio predsednik Opštinkog odbora Vukovara, član Glavnog odbora i Izvršnog odbora SDS-a u Kninu i potpredsednik Regionalnog odbora SDS-a za Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem u Pakracu.

3. Pre 25. juna 1991, Goran HADŽIĆ je bio jedan od vođa Srpskog nacionalnog veća (u daljem tekstu: SNV), političkog foruma Srba koji je pokrivao Slavoniju, Baranju i zapadni Srem. Dana 25. i 26. juna 1991. godine, SNV je transformisan u Vladu tzv. Srpske Autonomne Oblasti Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema (u daljem tekstu: SAO SBZS). Istovremeno, Goran HADŽIĆ je postavljen za vršioca dužnosti predsednika Vlade samoproglašene SAO SBZS. Dužnost predsednika Vlade Goran HADŽIĆ je vršio od 25. juna do 25. septembra 1991. godine. Dana 25. septembra 1991, Goran HADŽIĆ je zvanično imenovan za predsednika Vlade samoproglašene SAO SBZS, kako je objavljeno u Službenom listu.

4. Dana 26. februara 1992, Goran HADŽIĆ je izabran za predsednika tzv. Republike Srpske Krajine (u daljem tekstu: RSK). Goran HADŽIĆ je na tom položaju ostao do decembra 1993. godine.

INDIVIDUALNA KRIVIČNA ODGOVORNOST

Član 7(1) Statuta Međunarodnog suda

5. Goran HADŽIĆ snosi individualnu krivičnu odgovornost za zločine iz članova 3 i 5 Statuta Međunarodnog suda, koji su opisani u ovoj optužnici, a koje je on planirao, podsticao, naredio, počinio ili čije je planiranje, pripremu ili izvršenje na drugi način pomagao i podržavao. Kad tužilac u ovoj optužnici koristi reč "počiniti", on time nema nameru da sugeriše da je optuženi fizički počinio zločine za koje se lično tereti, osim zločina opisanih u paragrafima 19 i 25 ove optužnice. U ovoj optužnici reč "počiniti" odnosi se na učešće Gorana HADŽIĆA u udruženom zločinačkom poduhvatu u svojstvu saizvršioca.

6. Svrha ovog udruženog zločinačkog poduhvata bila je da se, činjenjem zločina kojima se krše odredbe članova 3 i 5 Statuta Međunarodnog suda, većina Hrvata i drugog nesrpskog stanovništva silom trajno ukloni sa približno jedne trećine teritorije Republike Hrvatske (u daljem tekstu: Hrvatska) s ciljem da ta teritorija postane deo nove države pod srpskom dominacijom. Ta područja obuhvatala su one oblasti koje su srpske vlasti nazivale "SAO Krajina", "SAO Zapadna Slavonija", "SAO SBZS" (od 19. decembra 1991. godine "SAO Krajina" je dobila naziv RSK; dana 26. februara 1992. godine "SAO Zapadna Slavonija" i "SAO SBZS" ušle su u sastav RSK).

7. Zločini navedeni u ovoj optužnici bili su deo cilja udruženog zločinačkog poduhvata, a Goran HADŽIĆ je imao stanje svesti neophodno za činjenje svakog od tih zločina. Alternativno, zločini navedeni u tačkama od 1 do 9 i od 12 do 14 bili su prirodne i predvidive posledice ostvarivanja cilja udruženog zločinačkog poduhvata, a Goran HADŽIĆ je bio svestan toga da su takvi zločini mogući ishod ostvarenja udruženog zločinačkog poduhvata.

8. Ovaj udruženi zločinački poduhvat nastao je najkasnije 25. juna 1991. i trajao najmanje do decembra 1993. Goran HADŽIĆ je na ostvarivanju cilja udruženog zločinačkog poduhvata radio u dogovoru sa ili posredstvom nekolicine pojedinaca koji su učestvovali u tom udruženom zločinačkom poduhvatu. Svaki učesnik ili saizvršilac u okviru udruženog zločinačkog poduhvata odigrao je jednu ili više uloga koje su značajno doprinele opštem cilju poduhvata. Među pojedincima koji su učestvovali u ovom udruženom zločinačkom poduhvatu bili su Slobodan MILOŠEVIĆ; Milan MARTIĆ; Jovica STANIŠIĆ; Franko SIMATOVIĆ zvani Frenki; Vojislav ŠEŠELJ; Radovan STOJIČIĆ zvani Badža; Željko RAŽNATOVIĆ zvani Arkan; i drugi poznati i nepoznati pripadnici Jugoslovenske narodne armije (u daljem tekstu: JNA); pripadnici samoproglašene srpske Teritorijalne odbrane (u daljem tekstu: TO) u SAO SBZS; pripadnici TO-a Srbije i TO-a Crne Gore; pripadnici lokalnih policijskih snaga među kojima su bile i snage srpske policije SAO SBZS poznate kao “Milicija SAO SBZS” i “Srpska nacionalna bezbednost” (u daljem tekstu: SNB) SAO SBZS; pripadnici policijskih snaga Republike Srbije (u daljem tekstu: MUP Srbije), uključujući Državnu bezbednost (u daljem tekstu: DB) Republike Srbije; i pripadnici srpskih paravojnih grupa (poznatih i kao dobrovoljačke jedinice) iz Srbije, Crne Gore i Bosne, među kojima i pripadnici Srpske dobrovoljačke garde, paravojne/dobrovoljačke jedinice pod vođstvom Željka RAŽNATOVIĆA, zvane "arkanovci" ili "Arkanovi tigrovi", kao i dobrovoljci okupljeni oko Srpskog četničkog pokreta i/ili Srpske radikalne stranke (u daljem tekstu: SRS) Vojislava ŠEŠELJA, poznati kao "četnici" ili "šešeljevci", koji su tokom vojnih operacija bili u sastavu TO-a SBZS, ili su na neki drugi način bili povezani s njim, a svi oni delovali su pod komandom JNA (u daljem tekstu, pod zajedničkim nazivom: srpske snage); i druge političke ličnosti iz Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: SFRJ), Savezne Republike Jugoslavije (u daljem tekstu: SRJ), Republike Srbije (u daljem tekstu: Srbija), Republike Crne Gore (u daljem tekstu: Crna Gora), kao i srpski političari iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine.

9. Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru s drugim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, učestvovao je u udruženom zločinačkom poduhvatu na sledeće načine:

1. Kao predsednik Vlade SAO SBZS i potom predsednik RSK, on je formulisao, zagovarao, učestvovao u i/ili podsticao razvoj i sprovođenje politike Vlade SAO SBZS / RSK, koja je imala za cilj da doprinese ostvarenju udruženog zločinačkog poduhvata. Tokom 1991, 1992. i 1993. godine, Goran HADŽIĆ je prisustvovao sastancima sa rukovodstvima Srbije i SFRJ/SRJ i/ili njihovim predstavnicima na kojima je definisana ta politika udruženog zločinačkog poduhvata i iznosio te stavove na međunarodnim pregovorima.

2. Odigrao je značajnu ulogu u osnivanju, podršci i radu organa vlasti koji su upravljali SAO SBZS / RSK, a koji su u saradnji sa vojskom i policijom sprovodili ciljeve udruženog zločinačkog poduhvata i učestvovali u činjenju zločina koji se navode u ovoj optužnici.

3. Učestvovao je u i doprineo formiranju, organizovanju, finansiranju i rukovođenju Milicijom SAO SBZS i SNB-om. Ove policijske ili bezbednosne snage formirane su i podržavane kako bi potpomogle izvršenju udruženog zločinačkog poduhvata, i to činjenjem zločina kojima se krše članovi 3 i 5 Statuta Međunarodnog suda.

4. Učestvovao je u i doprineo formiranju, organizovanju, finansiranju i rukovođenju snagama lokalne srpske Teritorijalne odbrane (TO) SAO SBZS, uključujući i dobrovoljce okupljene oko Srpske dobrovoljačke garde i Srpskog četničkog pokreta, koji su učestvovali u zločinima navedenim u ovoj optužnici. Najkasnije od 26. juna 1991. godine pa zaključno sa decembrom 1993. godine, Goran HADŽIĆ je bio de jure komandant snaga TO-a.

5. Lično je učestvovao u zločinima koje su ove policijske i vojne snage činile na ciljnim teritorijama, kao što je opisano u paragrafima 19 i 25 ove optužnice.

6. Učestvovao je u pružanju finansijske, materijalne, logističke i političke podrške, neophodne za vojno zauzimanje teritorija u SAO SBZS i kasnije prisilno uklanjanje hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva od strane snaga lokalnog srpskog TO-a, koje su bile potčinjene ili su delovale u saradnji sa snagama JNA, MUP-a Srbije, te Milicije i SNB SAO SBZS.

7. Tražio je pomoć od JNA ili omogućavao angažovanje snaga JNA i MUP-a Srbije radi ostvarivanja cilja udruženog zločinačkog poduhvata.

8. Podsticao je i pomagao nabavku oružja i njegovu podelu Srbima u Hrvatskoj radi ostvarivanja cilja udruženog zločinačkog poduhvata.

9. Otvoreno je prihvatio i zagovarao nasilno stvaranje homogene srpske države koja bi obuhvatila teritorije navedene u ovoj optužnici.

10. Goran HADŽIĆ je svesno i hotimično učestvovao u ovom udruženom zločinačkom poduhvatu, imajući istu nameru kao i drugi učesnici udruženog zločinačkog poduhvata ili svestan namere drugih učesnika udruženog zločinačkog poduhvata koji su značajno doprineli činjenju zločina. Po tom osnovu, on za te zločine snosi individualnu krivičnu odgovornost po članu 7(1) Statuta Međunarodnog suda, pored odgovornosti koju po istom članu snosi i za to što je planirao, podsticao, naredio ili na neki drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu, izvršenje i činjenje ovih zločina.

OPŠTI NAVODI:

11. Sve vreme na koje se odnosi ova optužnica u Hrvatskoj je postojalo stanje oružanog sukoba.

12. Sva dela i propusti koji se terete kao zločini protiv čovečnosti bili su deo rasprostranjenog ili sistematskog napada uperenog protiv hrvatskog i drugog nesrpskog civilnog stanovništva u velikim delovima Hrvatske.

13. Sve vreme na koje se odnosi ova optužnica Goran HADŽIĆ je bio dužan da se pridržava zakona i običaja koji regulišu vođenje oružanih sukoba.

OPTUŽBE:

TAČKA 1

(PROGONI)

14. Od 1. avgusta 1991. godine do kraja juna 1992. godine, Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru sa drugim poznatim i nepoznatim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, planirao je, podsticao, naredio, počinio ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje progona hrvatskog i drugog nesrpskog civilnog stanovništva iz SAO SBZS / RSK.

15. Tokom celog tog perioda, srpske snage, koje su sačinjavale jedinice JNA, jedinice lokalnog srpskog TO-a i jedinice TO-a iz Srbije i Crne Gore, uključujući pripadnike paravojske/dobrovoljce Srpske dobrovoljačke garde i Srpskog četničkog pokreta, jedinice lokalne policije i jedinice MUP-a Srbije, uključujući Miliciju i SNB SAO SBZS, kao i paravojne jedinice, napadale su i preuzimale vlast u gradovima, selima i naseljima na teritorijama navedenim u paragrafu 6. Nakon preuzimanja vlasti, srpske snage, u saradnji sa lokalnim srpskim organima vlasti, uključujući i Gorana HADŽIĆA, uspostavile su režim progona smišljen da bi se hrvatsko i ostalo nesrpsko civilno stanovništvo isteralo sa tih područja.

16. Ovi progoni su činjeni na političkoj, rasnoj ili verskoj osnovi i obuhvatali su sledeće:

1. Istrebljenje ili ubistvo više stotina hrvatskih i drugih nesrpskih civila, uključujući žene i starije osobe, u Dalju, Dalj Planini, Erdutu, Erdut Planini, Klisi, Lovasu, Grabovcu i Vukovaru u Hrvatskoj, kao što je detaljno opisano u paragrafima od 18 do 29.

2. Dugotrajno i rutinsko zatvaranje i zatočenje više stotina hrvatskih i drugih nesrpskih civila u zatočeničkim objektima u Hrvatskoj i izvan nje, kao što je detaljno opisano u paragrafima od 31 do 33.

3. Uspostavljanje i održavanje nehumanih životnih uslova za hrvatske i druge nesrpske civile zatočene u pomenutim zatočeničkim objektima.

4. Stalno mučenje, batinanje i ubijanje hrvatskih i drugih nesrpskih civila zatočenih u pomenutim zatočeničkim objektima.

5. Dugotrajan i čest prisilni rad hrvatskih i drugih nesrpskih civila zatočenih u pomenutim zatočeničkim objektima ili u kućnom pritvoru u svojim domovima u Vukovaru, Dalju, Lovasu, Erdutu i Tovarniku. Prisilni rad se sastojao od kopanja grobova, tovarenja municije za srpske snage, kopanja rovova, kao i drugih oblika fizičkog rada na linijama fronta.

6. Uvođenje restriktivnih i diskriminativnih mera protiv hrvatskog i drugog nesrpskog civilnog stanovništva, kao što su ograničavanje slobode kretanja; smenjivanje sa rukovodećih položaja u lokalnim institucijama vlasti i u policiji; otpuštanje sa posla; i samovoljne pretrese njihovih kuća.

7. Premlaćivanje i pljačkanje hrvatskih i drugih nesrpskih civila.

8. Samovoljna hapšenja, mučenje i premlaćivanje hrvatskih i drugih nesrpskih civila za vreme i nakon hapšenja.

9. Deportaciju ili prisilno premeštanje desetina hiljada hrvatskih i drugih nesrpskih civila sa gorenavedenih teritorija, uključujući deportaciju najmanje 5.000 stanovnika Iloka i 20.000 stanovnika Vukovara u Srbiju; i prisilno premeštanje najmanje 2.500 stanovnika Erduta u druga mesta u Hrvatskoj, kao što je detaljno opisano u paragrafima od 35 do 38;

10. Namerno uništavanje stambenih objekata i druge javne i privatne imovine, kulturnih ustanova, istorijskih spomenika i verskih objekata hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva u Vukovaru, Erdutu, Lovasu, Aljmašu, Šarengradu, Bapskoj, Tovarniku, kao što je opisano u paragrafu 40.

17. Ovim delima i propustima Goran HADŽIĆ počinio je:

Tačka 1: Progone na političkoj, rasnoj ili verskoj osnovi, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv po članovima 5(h) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKE OD 2 DO 4

(ISTREBLJIVANJE i UBISTVO)

18. Od 1. avgusta 1991. do kraja juna 1992. godine, Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru sa drugim poznatim i nepoznatim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, planirao je, podsticao, naredio, počinio ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje istrebljivanja, ubistva i hotimičnog lišavanja života hrvatskih i drugih nesrpskih civila u SAO SBZS, kako je navedeno u paragrafima od 19 do 27 ove optužnice.

19. U septembru i oktobru 1991, snage lokalnog srpskog TO-a i Milicije SAO SBZS hapsile su hrvatske civile i držale ih u pritvorskom objektu zgrade policije u Dalju. Dana 21. septembra 1991, Goran HADŽIĆ i Željko RAŽNATOVIĆ obišli su taj pritvorski objekat i naredili da se dva zatočenika puste. Odmah potom, pripadnici TO-a SAO SBZS predvođeni Željkom RAŽNATOVIĆEM ubili su jedanaest zatočenika, a njihova tela zakopali u masovnu grobnicu u selu Ćelije. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

20. Dana 4. oktobra 1991, pripadnici TO-a SAO SBZS predvođeni Željkom RAŽNATOVIĆEM ušli su u pritvorski objekat zgrade policije u Dalju i pretukli, mučili i ubili dvadeset i osam zatočenih hrvatskih civila. Tela žrtava su zatim odvezena iz zgrade i bačena u obližnji Dunav. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

21. Dana 18. oktobra 1991. godine, pripadnici JNA, TO-a SAO SBZS, i dobrovoljačke jedinice “Dušan Silni” prisilili su pedeset hrvatskih civila, zatočenih radi prisilnog rada u zgradi zadruge u Lovasu, da odu do jednog minskog polja u okolini sela Lovas, koje se nalazi oko 20 kilometara jugozapadno od Vukovara. Na putu prema tom minskom polju, pripadnici ovih srpskih snaga ubili su iz vatrenog oružja jednog zatočenika. Kada su došli do minskog polja, zatočenici su prisiljeni da uđu u minsko polje i da nogama čiste tlo ispred sebe kako bi polje očistili od mina. Eksplodirala je najmanje jedna mina i pripadnici srpskih snaga su otvorili vatru na zatočenike. Dvadeset jedan zatočenik je poginuo, što od minske eksplozije, što od puščane vatre. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

22. Dana 9. novembra 1991. godine, pripadnici TO-a SAO SBZS, predvođeni Željkom RAŽNATOVIĆEM, i pripadnici Milicije SAO SBZS uhapsili su mađarske i hrvatske civile u Erdutu, Dalj Planini i Erdut Planini i odveli ih u centar za obuku TO-a u Erdutu, gde su narednog dana vatrenim oružjem ubili njih dvanaestoricu. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice. Nekoliko dana posle 9. novembra 1991. godine, pripadnici SNB-a SAO SBZS, u saradnji sa nekoliko pripadnika "Arkanovih tigrova", uhapsili su i pogubili tri civila, od kojih su dva bila članovi porodice prvobitnih žrtava Mađara, koji su se raspitivali za sudbinu svojih rođaka. Tela osam od prvobitnih dvanaest žrtava zakopana su u selu Ćelije, a jedna žrtva zakopana je u Daljskom Ataru. Tela još tri žrtve bačena su u jedan bunar u Borovu. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice. Dana 3. juna 1992. godine, pripadnici SNB-a, u saradnji s pripadnicima "Arkanovih tigrova", uhapsili su Mariju Senaši (rođenu 1937. godine), člana porodice prvobitnih žrtava Mađara, koja se i dalje raspitivala za sudbinu svojih rođaka. Ova žena je kasnije ubijena, a njeno telo bačeno je u jedan napušten bunar u Dalj Planini.

23. Dana 11. novembra 1991, pripadnici TO-a SAO SBZS pod komandom Željka RAŽNATOVIĆA, uhapsili su sedam nesrpskih civila u selu Klisa. Dva zatočenika, koji su među rođacima imali Srbe, pušteni su na slobodu. Preostalih pet civila odvedeno je u centar za obuku TO-a u Erdutu. Pošto su ih ispitali, ubili su i pokopali žrtve u masovnu grobnicu u selu Ćelije. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

24. Dana 20. novembra 1991. ili približno tog datuma, u okviru ukupne kampanje progona, srpske snage pod komandom JNA odvele su približno dvesta šezdeset četiri Hrvata i drugih nesrba iz vukovarske bolnice pošto su Srbi zauzeli grad. Žrtve su prebačene u kasarnu JNA, a zatim na poljoprivredno dobro Ovčara, oko 5 kilometara južno od Vukovara. Tamo su pripadnici srpskih snaga, koje su sačinjavali vojnici JNA, snage lokalnog srpskog TO-a, pripadnici paravojske/dobrovoljci i drugi učesnici u udruženom zločinačkom poduhvatu satima tukli i mučili žrtve. Tokom večeri 20. novembra 1991, ove srpske snage odvozile su žrtve u grupama od 10 do 20 ljudi na jedno zabačeno mesto između poljoprivrednog dobra Ovčara i Grabova, gde su ih ubijali iz vatrenog oružja. Njihova tela zakopana su u masovnu grobnicu. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

25. Između 18. i 20. novembra 1991, po završetku vojnih dejstava u Vukovaru i njegovoj okolini, JNA je uz pomoć snaga lokalnog srpskog TO-a, paravojske/dobrovoljaca i drugih učesnika udruženog zločinačkog poduhvata deportovala hiljade stanovnika, Hrvata i drugih nesrba, na teritoriju Republike Srbije. Na zahtev Gorana HADŽIĆA da se zadrže oni nesrbi za koje se sumnjalo da su učestvovali u vojnim dejstvima, JNA je 20. novembra 1991. ili približno tog datuma prebacila veliki broj stanovnika Vukovara u zatočeničke objekte u Dalju. Pripadnici lokalnog srpskog TO-a tamo su izdvojili one za koje se sumnjalo da su učestvovali u odbrani Vukovara. Izdvojene zatočenike su ispitivali, tukli i mučili. Pogubljeno je najmanje trideset i pet zatočenika. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

26. Dana 10. decembra 1991, pripadnici TO-a SAO SBZS predvođeni Željkom RAŽNATOVIĆEM i pripadnici Milicije SAO SBZS uhapsili su pet stanovnika Erduta nesrpske nacionalnosti. Žrtve su odvedene u centar za obuku TO-a u Erdutu i zatim ubijene. Tela tri žrtve posle su bačena u jedan bunar u Daljskom Ataru. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

27. Od 22. decembra 1991. do 25. decembra 1991, pripadnici TO-a SAO SBZS predvođeni Željkom RAŽNATOVIĆEM i pripadnici Milicije SAO SBZS uhapsili su u Erdutu sedam civila mađarske i hrvatske nacionalnosti, i odveli ih u centar za obuku TO-a u Erdutu. Dana 26. decembra 1991. ubili su ih vatrenim oružjem. Tela šest žrtava zakopana su u Daljskom Ataru. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

28. Dana 21. februara 1992, pripadnici TO-a SAO SBZS pod vođstvom Željka RAŽNATOVIĆA i pripadnici Milicije SAO SBZS uhapsili su četiri civila nesrpske nacionalnosti u Erdutu. Sve žrtve su ispitivali u centru za obuku Teritorijalne odbrane i zatim ih ubili. Tela ovih žrtava zakopana su u masovnu grobnicu u Daljskom Ataru. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

29. Dana 4. maja 1992, pripadnici odeljenja za specijalne operacije DB-a Republike Srbije uhapsili su u selu Grabovcu pet nesrpskih civila. Ovi civili su odvedeni i ubijeni. Njihova tela su kasnije zakopana u tikveškom parku. Imena žrtava navode se u Dodatku I ove optužnice.

30. Ovim delima i propustima Goran HADŽIĆ počinio je:

Tačka 2: Istrebljenje, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(b) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 3: Ubistvo, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(a) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 4: Ubistvo, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano zajedničkim članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija iz 1949, kažnjivo prema članovima 3 i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKE OD 5 DO 9

(ZATVARANJE, MUČENJE,

NEHUMANA DELA i OKRUTNO POSTUPANJE)

31. Od 1. avgusta 1991. do kraja juna 1992. godine, Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru sa drugim poznatim i nepoznatim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, planirao je, podsticao, naredio, počinio ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje protivpravnog zatočenja ili zatvaranja u nehumanim uslovima hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva sa gorenavedenih područja.

32. Srpske vojne snage, koje su se sastojale od pripadnika JNA, lokalnog srpskog TO-a i paravojnih/dobrovoljačkih jedinica i delovale u saradnji sa pripadnicima lokalne srpske policije i pripadnicima policije iz Srbije, kao i sa lokalnim srpskim vlastima i vlastima u Srbiji, uhapsile su više hiljada hrvatskih i drugih nesrpskih civila i zatočile ih u sledećim zatočeničkim objektima koji su korišćeni u te svrhe duže ili kraće vreme:

1. poljoprivredno dobro STAJIĆEVO, Srbija, kojim je upravljala JNA, oko hiljadu sedamsto zatočenika.

2. kasarna JNA u Begejcima, Srbija, oko dvesto šezdeset zatočenika.

3. kasarna JNA u Zrenjaninu, Srbija, na desetine zatočenika.

4. vojni zatvor JNA u Sremskoj Mitrovici, Srbija, na stotine zatočenika.

5. vojni zatvor JNA u Šidu, oko stotinu zatočenika.

6. zgrade policije i hangar u blizini železničke stanice u Dalju, SAO SBZS, kojima su upravljali JNA i lokalni srpski TO, na stotine zatočenika.

7. centar za obuku TO-a u Erdutu, zvan i Arkanova vojna baza, SAO SBZS, kojim su upravljali pripadnici lokalnog TO-a i “Arkanovih tigrova”, oko pedeset dva zatočenika.

8. poljoprivredno dobro Ovčara, u blizini Vukovara, SAO SBZS, kojim je upravljala JNA, oko tristo zatočenika.

9. skladište “Veleprometa” u blizini Vukovara, SAO SBZS, kojim je upravljala JNA, oko stotinu zatočenika.

10. policijska stanica u Opatovcu, SAO SBZS, kojom je upravljala JNA, na desetine zatočenika.

11. štala ili radionica u Borovom Selu, SAO SBZS, kojom su upravljali pripadnici milicije i lokalnog srpskog TO-a, oko osamdeset zatočenika.

33. Životni uslovi u ovim zatočeničkim objektima bili su surovi i karakterisalo ih je nehumano postupanje, pretrpanost, gladovanje, prisilni rad, neadekvatna zdravstvena zaštita i stalno fizičko i psihičko zlostavljanje, uključujući lažna pogubljenja, mučenje, premlaćivanje i seksualne delikte.

34. Ovim delima i propustima Goran HADŽIĆ počinio je:

Tačka 5: Zatočenje, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(e) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 6: Mučenje, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(f) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 7: Nehumana dela, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(i) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 8: Mučenje, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano zajedničkim članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija iz 1949, kažnjivo prema članovima 3 i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 9: Okrutno postupanje, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, sankcionisano zajedničkim članom 3(1)(a) Ženevskih konvencija iz 1949, kažnjivo prema članovima 3 i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKE OD 10 DO 11

(DEPORTACIJA, PRISILNO PREMEŠTANJE)

35. Od 1. avgusta 1991. do kraja juna 1992. godine, Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru sa drugim poznatim i nepoznatim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, planirao je, podsticao, naredio, počinio ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje deportacija ili prisilnog premeštanja hrvatskog i drugog nesrpskog civilnog stanovništva na teritoriji SAO SBZS.

36. Da bi ostvarile ovaj cilj, srpske snage, koje su se sastojale od Milicije i SNB-a SAO SBZS pod kontrolom Gorana HADŽIĆA, u saradnji sa drugim srpskim snagama, koje su se sastojale od JNA, snaga lokalnog srpskog TO-a, TO-a Srbije, TO-a Crne Gore i paravojnih/dobrovoljačkih jedinica među kojima je bila i Srpska dobrovoljačka garda, kao i drugih policijskih jedinica među kojima je bio i MUP Srbije, opkolile bi pretežno hrvatske gradove, sela, zaseoke i četvrti i zahtevale od njihovih nesrpskih stanovnika da predaju svoje oružje, uključujući i lovačke puške koje su zakonito posedovali. Nakon toga bi napali te gradove, sela, zaseoke i četvrti, čak i onda kada su se stanovnici povinovali zahtevima. Cilj ovih napada bio je da se stanovništvo natera u beg. Preuzevši kontrolu nad gradovima, selima, zaseocima i četvrtima, srpske snage su ponekad sakupljale preostale hrvatske i druge nesrpske civile i prisilno ih premeštale na lokacije u Hrvatskoj koje su bile pod kontrolom hrvatskih organa vlasti ili su ih deportovale van Hrvatske, naročito u Srbiju i Crnu Goru. U drugim slučajevima, srpske snage su u saradnji s lokalnim srpskim vlastima nametale nesrpskom stanovništvu restriktivne i diskriminativne mere i vodile kampanju terora smišljenu da ga istera sa datog područja. Većinu nesrpskog stanovništva koje bi ostalo su onda deportovali ili prisilno premeštali.

37. Prema popisu stanovništva iz 1991. godine, zastupljenost hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva na tom području bila je sledeća:

SAO SBZS: 47 % Hrvata (90.454).

U Dodatku III dati su detaljni statistički podaci za ovo područje prema popisu iz 1991. godine.

38. Praktično celokupno hrvatsko i nesrpsko stanovništvo sa ovog područja bilo je prisilno premešteno, deportovano ili ubijeno.

39. Ovim delima i propustima Goran HADŽIĆ počinio je:

Tačka 10: Deportaciju, ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(d) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 11: Nehumana dela (prisilna premeštanja), ZLOČIN PROTIV ČOVEČNOSTI, kažnjiv prema članovima 5(i) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

TAČKE OD 12 DO 14

(BEZOBZIRNO RAZARANJE, PLJAČKA JAVNE ILI PRIVATNE IMOVINE)

40. Od 1. avgusta 1991. do kraja juna 1992. godine, Goran HADŽIĆ, delujući sam ili u dogovoru sa drugim poznatim i nepoznatim učesnicima udruženog zločinačkog poduhvata, planirao je, podsticao, naredio, počinio ili na drugi način pomagao i podržavao planiranje, pripremu ili izvršenje bezobzirnog razaranja i pljačke javne i privatne imovine hrvatskog i drugog nesrpskog stanovništva na teritoriji SAO SBZS, iako te radnje nisu bile opravdane vojnom nuždom. To namerno i bezobzirno razaranje i pljačka uključivali su pljačku i razaranje stambenih, verskih i kulturnih objekata, a odigrali su se u sledećim gradovima i selima:

    Dalj, Dalj Planina, Ćelije, Vukovar, Erdut, Erdut Planina, Aljmaš, Lovas, Šarengrad, Bapska i Tovarnik.

41. Ovim delima i propustima Goran HADŽIĆ počinio je:

Tačka 12: Bezobzirno razaranje sela ili pustošenje koje nije opravdano vojnom nuždom, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kažnjivo prema članovima 3(b) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 13: Uništavanje ili hotimično nanošenje štete ustanovama namenjenim obrazovanju ili religiji, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kažnjivo prema članovima 3(d) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Tačka 14: Pljačku javne ili privatne imovine, KRŠENJE ZAKONA I OBIČAJA RATOVANJA, kažnjivo prema članovima 3(e) i 7(1) Statuta Međunarodnog suda.

Dana 21. maja 2004.
U Hagu,
Holandija

/potpis na originalu/
___________________
Carla Del Ponte,
tužilac

[pečat Tužilaštva]

DODATAK I

ŽRTVE U BARANJI / DALJ, PRVI SLUČAJ - PARAGRAF 19

ŽRTVE U BARANJI / DALJ, DRUGI I TREĆI SLUČAJ - PARAGRAF 20

ŽRTVE U MINSKOM POLJU U LOVASU - PARAGRAF 21

ŽRTVE U ERDUTU, PRVI SLUČAJ - PARAGRAF 22

Žrtve u erdutu, drugi SLUČAJ - PARAGRAF 22

ŽRTVE U ERDUTU, SEDMI SLUČAJ - PARAGRAF 22

ŽRTVE U ERDUTU, TREĆI SLUČAJ – KLISA - PARAGRAF 23

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA POLJOPRIVREDNOM DOBRU OVČARA (VUKOVARSKA BOLNICA) (nastavak) PARAGRAF 24

ŽRTVE NA IMANJIMA U VUKOVARU / LOVASU - PARAGRAF 25

**** Plus 16 neidentifikovanih mrtvih osoba

ŽRTVE U ERDUTU, ČETVRTI SLUČAJ - PARAGRAF 26

ŽRTVE U ERDUTU, PETI SLUČAJ - PARAGRAF 27

ŽRTVE U ERDUTU, ŠESTI SLUČAJ - PARAGRAF 28

ŽRTVE U GRABOVCU - PARAGRAF 29

DODATAK II
DODATNE POLITIČKE I ISTORIJSKE ČINJENICE

1. U aprilu i maju 1990. godine, u Republici Hrvatskoj su održani izbori na kojima je Hrvatska demokratska zajednica (HDZ) osvojila većinu glasova i poslaničkih mesta u hrvatskom Saboru. Sabor je kandidata HDZ-a Franju TUĐMANA zatim izabrao za predsednika Hrvatske.

2. Pre izbora 1990. godine, u Kninu je osnovana nacionalistička Srpska demokratska stranka (SDS), koja je zagovarala autonomiju i zatim otcepljenje onih područja u Hrvatskoj sa značajnim udelom srpskog stanovništva.

3. U avgustu 1990, hrvatska policija je krenula ka nekoliko srpskih gradova u Krajini. Srbi, koje je organizovao Milan MARTIĆ, podigli su barikade.

4. Između 19. avgusta i 2. septembra 1990. godine, hrvatski Srbi su održali referendum o pitanju srpske "suverenosti i autonomije" u Hrvatskoj. Glasanje je održano u većinski srpskim područjima Hrvatske i bilo je ograničeno samo na srpske glasače. Hrvatima koji su živeli na tim područjima bilo je onemogućeno da učestvuju na referendumu. Rezultat glasanja bio je velikom većinom u prilog srpskoj autonomiji.

5. Dana 21. decembra 1990. godine, hrvatski Srbi u Kninu objavili su stvaranje "Srpske autonomne oblasti" (SAO) Krajine i proglasili nezavisnost od Hrvatske.

6. Dana 7. januara 1991. godine, u Šidskim Banovcima osnovano je Srpsko nacionalno veće (SNV) Slavonije, Baranje i zapadnog Srema. Najznačajniju ulogu u osnivanju ovog tela odigrali su Ilija KONČAREVIĆ, Ilija PETROVIĆ i Goran HADŽIĆ.

7. Ubrzo nakon toga, 26. februara 1991. godine, SNV Slavonije Baranje i zapadnog Srema usvojio je Deklaraciju o suverenosti i autonomiji srpskog naroda Slavonije, Baranje i zapadnog Srema (u daljem tekstu: Deklaracija). Ona je objavljena u Službenom listu Srpske Oblasti Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema 19. decembra 1991. U skladu s tom Deklaracijom, najviše zakonodavno telo Autonomne oblasti (SAO) jeste Skupština SAO. Izvršna vlast spadala je u domen vlade. Deklaracija je predviđala da će u prelaznom periodu, dok se ne uspostave organi vlasti SAO, njihov rad obavljati Srpsko nacionalno veće Slavonije, Baranje i zapadnog Srema. Deklaracija je predviđala da se autonomija Srba na ovom području ostvaruje u okviru Republike Hrvatske sve dok ta republika i dalje bude u Jugoslaviji kao saveznoj državi. U slučaju da takva državna organizacija prestane da postoji, Srpska autonomna oblast “postojala bi kao deo svoje matične države” (Srbije).

8. Tokom čitavog proleća 1991. godine izbijali su sukobi između naoružanih lokalnih Srba i snaga hrvatske policije na područjima sa značajnim udelom srpskog stanovništva i/ili područjima za koja je smatrano da su “srpska”. U martu 1991. sukob se pojačao kad su snage lokalne srpske policije pokušale da konsoliduju vlast nad područjima sa značajnim udelom srpskog stanovništva. Dana 2. marta 1991. godine, lokalna srpska policija na čijem je čelu bio Milan MARTIĆ preuzela je kontrolu nad hrvatskom policijskom stanicom u Pakracu (zapadna Slavonija), a kad je hrvatska vlada pomoću svojih policijskih snaga pokušala da ponovo uspostavi vlast na tom području, došlo je do borbi. Na Plitvicama su tamošnji Srbi napali autobus koji je prevozio hrvatske policajce pa je i tamo došlo do borbe. JNA je razmestila svoje trupe na tom području i dala ultimatum hrvatskoj policiji da se povuče sa Plitvica.

9. Dana 31. marta 1991. godine, hrvatska policija je na Plitvicama uhapsila GORANA HADŽIĆA i još jednog člana SDS-a, koji su se vraćali iz Obrovca. GORAN HADŽIĆ je oslobođen 3. aprila 1991, zahvaljujući pritisku predstavnika Srba iz Hrvatske.

10. Dana 1. i 2. maja 1991. godine, prilikom pokušaja ulaska u Borovo Selo u istočnoj Slavoniji, hrvatska policija je naišla na zasedu lokalnih Srba, koji su bili potpomognuti “Arkanovim tigrovima” i četničkom paravojskom/dobrovoljcima. Dana 6. maja 1991. godine, JNA je razmestila snage na tom području.

11. Dana 15. maja 1991. godine, Stipe MESIĆ, predstavnik Hrvatske u kolektivnom Predsedništvu SFRJ, koji je, u skladu s rotacionim sistemom, trebalo da preuzme ulogu predsednika Predsedništva, nije dobio potreban kvorum od drugih članova Predsedništva.

12. Dana 19. maja 1991. godine, Hrvatska je održala referendum na kojem su glasači velikom većinom glasali za nezavisnost od SFRJ. Dana 25. juna 1991. Hrvatska i Republika Slovenija proglasile su nezavisnost od Jugoslavije. Dana 25. juna 1991. JNA je krenula u akciju da spreči otcepljenje Slovenije.

13. Evropska zajednica nastojala je da posreduje u sukobu. Dana 8. jula 1991. postignut je sporazum da Hrvatska i Slovenija suspenduju stupanje na snagu svoje nezavisnosti do 8. oktobra 1991. Evropska zajednica je konačno priznala Hrvatsku kao nezavisnu državu 15. januara 1992.

14. Dana 18. jula 1991. savezno Predsedništvo SFRJ je, uz podršku srpske i crnogorske vlade i saveznog sekretara za narodnu odbranu (SSNO) generala Veljka KADIJEVIĆA, izglasalo povlačenje JNA iz Slovenije, čime je pristalo na njeno otcepljenje i raspad SFRJ.

15. Srbi na području Krajine, u istočnoj Slavoniji, Baranji, zapadnom Sremu i zapadnoj Slavoniji počeli su da primaju sve veću pomoć od vlade Republike Srbije. U avgustu 1991. godine, srpske paravojne/dobrovoljačke i policijske snage na tim područjima snabdevali su, obučavali i delom vodili pripadnici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije.

16. Na područjima severne Dalmacije, Like, Korduna, Banije, zapadne Slavonije i Baranje pod srpskom okupacijom hrvatsko i drugo nesrpsko stanovništvo je sistematski proterivano, a ta područja ušla su u sastav raznih “srpskih autonomnih oblasti”. JNA je ostala razmeštena na područjima gde su srpski pobunjenici preuzeli kontrolu, čime je utvrdila osvojeno.

17. U avgustu 1991. godine, JNA je preduzela operacije protiv gradova u istočnoj Slavoniji, što je imalo za posledicu njihovu okupaciju od strane JNA i drugih srpskih snaga. Hrvatsko i drugo nesrpsko stanovništvo tih područja je prisilno proterano. Krajem avgusta 1991. Baranja je već bila osvojena. Krajem avgusta JNA je započela opsadu grada Vukovara. Do sredine oktobra 1991. srpske snage su zauzele sve druge većinski hrvatske gradove u istočnoj Slavoniji, osim Vukovara. Nesrbi su podvrgavani surovom okupacionom režimu koji se sastojao od progona, ubistva, mučenja i drugih oblika nasilja. Gotovo sve nesrpsko stanovništvo je na kraju ubijeno ili silom isterano sa okupiranih područja.

18. Opsada Vukovara nastavila se do 18. novembra 1991. godine, kad je grad pao u ruke srpskih snaga. Tokom tromesečne opsade grad je u velikoj meri razoren granatiranjem od strane JNA, a poginulo je na stotine lica. Pošto su okupirali grad, pripadnici srpskih snaga ubili su još nekoliko stotina Hrvata. Velika većina nesrpskog stanovništva grada proterana je u roku od nekoliko dana posle njegovog pada u ruke Srba. Dana 21. novembra 1991. godine, GORAN HADŽIĆ je proglasio Vukovar glavnim gradom SAO SBZS.

19. Dana 23. novembra 1991. godine, Slobodan MILOŠEVIĆ, general Veljko KADIJEVIĆ i Franjo TUĐMAN sklopili su u Ženevi sporazum, koji su potpisali pod pokroviteljstvom specijalnog izaslanika Ujedinjenih nacija Cyrusa VANCEA. Sporazumom se tražilo da hrvatske snage deblokiraju kasarne JNA, a da se snage JNA povuku iz Hrvatske. Obe strane obavezale su se da će jedinice “pod njihovom komandom, kontrolom ili političkim uticajem” odmah sprovesti prekid vatre u celoj Hrvatskoj, kao i da će se postarati da sve paravojne ili neregularne jedinice povezane sa njihovim snagama takođe poštuju prekid vatre.

20. Dana 19. decembra 1991. godine, SAO Krajina se proglasila Republikom Srpskom Krajinom (RSK). Dana 26. februara 1992. pridružile su joj se SAO Zapadna Slavonija i SAO SBZS unilateralnim deklaracijama.

21. Dana 3. januara 1992. godine, Franjo TUĐMAN i Slobodan MILOŠEVIĆ potpisali su još jedan sporazum o prekidu vatre kojim su stvoreni uslovi za sprovođenje mirovnog plana Ujedinjenih nacija koji je predložio Cyrus VANCE. Prema Vanceovom planu na područjima koje su zauzele srpske snage stvorene su tri zaštićene zone Ujedinjenih nacija (UNPA), koje su se sastojale od četiri sektora. Vanceovim planom tražilo se povlačenje JNA iz Hrvatske i stvaranje uslova za povratak izbeglica i raseljenih lica u svoje domove u zaštićenim zonama UN-a. Iako se JNA zvanično povukla iz Hrvatske u maju 1992, veliki delovi njenog naoružanja i ljudstva ostali su na područjima pod srpskom kontrolom i predati “policiji” RSK. Izbeglicama i raseljenim licima nije bilo dozvoljeno da se vrate u svoje domove, a ono malo Hrvata i drugih ne-srba koji su ostali na područjima pod srpskom okupacijom većinom je proterano u mesecima koji su usledili. Teritorija RSK ostala je pod srpskom kontrolom sve do 1995. kad su hrvatske snage u dve operacije povratile velike delove te teritorije. Preostalo područje pod srpskom kontrolom u istočnoj Slavoniji mirnim putem je reintegrisano u Hrvatsku 1998. godine.

22. SFRJ je postojala kao suverena država do 27. aprila 1992. godine, kad je usvojen Ustav Savezne Republike Jugoslavije, koju čine Srbija i Crna Gora, kojim je zamenjen Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije iz 1974. godine.

DODATAK III
STATISTIČKI PODACI O SASTAVU STANOVNIŠTVA U OPŠTINAMA U SAO SLAVONIJI, BARANJI I ZAPADNOM SREMU PREMA POPISU IZ 1991.

1. SAO SBZS

2. Beli Manastir[1]

3. Osijek,[2] stanovništvo na područjima Osijeka pod kontrolom SBZS (i sastav prema mesnim zajednicama, uključujući one koje se pominju u optužnici):

3. Vinkovci,[3] stanovništvo na područjima Vinkovaca pod kontrolom SBZS (i sastav prema mesnim zajednicama, uključujući one koje se pominju u optužnici):

4. Vukovar,[4] uključujući sastav po mesnim zajednicama koje se pominju u optužnici:

*Mesne zajednice označene zvezdicom bile su podeljene između SBZS i Hrvatske, odnosno, nalazile su se na granici.

[1] Popis stanovništva 1991. Narodnosni sastav stanovništva Hrvatske po naseljima. Dokumentacija 881, godina 1992. Republika Hrvatska - Republički zavod za statistiku, Zagreb 1992, str. 48-51.

[2] Popis stanovništva 1991. Narodnosni sastav stanovništva Hrvatske po naseljima. Dokumentacija 881, godina 1992. Republika Hrvatska - Republički zavod za statistiku, Zagreb 1992, str. 146-147.

[3] Popis stanovništva 1991. Narodnosni sastav stanovništva Hrvatske po naseljima. Dokumentacija 881, godina 1992. Republika Hrvatska - Republički zavod za statistiku, Zagreb 1992, str. 196-197.

[4] Popis stanovništva 1991. Narodnosni sastav stanovništva Hrvatske po naseljima. Dokumentacija 881, godina 1992. Republika Hrvatska - Republički zavod za statistiku, Zagreb 1992, pg. 206-209.