| SAOPŠTENJE ZA JAVNOST |
TUŽILAŠTVO
|
| (Isključivo za medije. Nije zvaničan dokument.) |
Haag, 27. jun 1996.
CC/PIO/092t
Optužbe za grupno silovanje, mučenje i porobljavanje bosanskih Muslimanki u prvoj optužnici pred MKSJ-om koja se konkretno bavi seksualnim zlostavljanjem
Muslimanke iz Foče (jugoistočna Bosna i Hercegovina) bile su podvrgnute brutalnom režimu grupnih silovanja, mučenja i porobljavanja koje su počinili pripadnici vojske, policije i paravojnih formacija bosanskih Srba nakon preuzimanja kontrole nad gradom u aprilu 1992. godine, stoji u značajnoj optužnici Međunarodnog suda koja se tiče konkretnih seksualnih zlostavljanja.
Optužnicom se Dragan Gagović, Gojko Janković, Janko Janjić, Radomir Kovač, Zoran Vuković, Dragan Zelenović, Dragoljub Kunarac i Radovan Stanković terete za zločine protiv čovječnosti, teške povrede Ženevskih konvencija i kršenja zakona i običaja ratovanja. Optužnicu je potvrdio sudija Vohrah 26. juna 1996. godine. Nalozi za hapšenje optuženih su izdati 26. juna i dostavljeni Federaciji Bosne i Hercegovine i Republici Srpskoj.
Ova optužnica je od velike pravne važnosti jer je seksualno zlostavljanje po prvi put detaljno istraženo s ciljem krivičnog gonjenja za mučenje i porobljavanje kao zločin protiv čovječnosti.
Opšti navodi
Prema optužnici, kontrolu nad opštinom Foča su preuzeli pripadnici vojske bosanskih Srba, uz pomoć pripadnika paravojnih formacija, od kojih su neki bili iz Srbije i Crne Gore, od aprila do jula 1992. godine. Vojnici su odvojili muškarce od žena.
Muškarci su većinom bili zatočeni u Kazneno-popravnom domu u Foči (KP Dom Foča), jednom od najvećih zatvorskih objekata u bivšoj Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji.
KP Dom Foča je jedan od nekoliko zatočeničkih objekata koji se pominje u optužnici protiv Karadžića i Mladića od 25. jula 1995. pod tačkama 1 i 2 (genocid i zločini protiv čovječnosti).
Muslimanske žene, djeca i starije osobe su bili zatočeni po kućama, stanovima i motelima u gradu Foči i okolnim selima, kao i u objektima za kraći ili duži pritvor poput Buk Bijele, gimnazije u Foči i sportske dvorane Partizan. Osim toga, nekoliko žena je držano po kućama i stanovima, koje su grupe, uglavnom pripadnika paravojnih formacija, vodile kao bordele.
Mnoge od zatočenih žena, neke stare tek 12 godina, podnosile su nečovječne uslove zatočenja i bile podvrgnute "ponižavajućim i degradirajućim životnim uslovima, okrutnom batinanju i seksualnom zlostavljanju, uključujući i silovanje".
Zatočenje i druga zlostavljanja su se odvijali od aprila 1992. do februara 1993. godine, uz aktivno ili pasivno znanje šefa lokalne policije Dragana Gagovića i drugih lica na pozicijama autoriteta, kao što su zamjenici komandanta vojne policije. U najmanje jednoj prilici, Gagović je reagovao na pritužbe o kontinuirana seksualna zlostavljanja tako što je kasnije silovao ženu koja je protestvovala.
Među ciljevima ovih napada je bilo i da se dobiju informacije o tome gdje se nalaze muški članovi njihovih porodica i o postojanju bilo kakvog oružanog otpora; da se one kazne i zastraše; i iz razloga zasnovanih na diskriminaciji.
Žrtve
Optužnica se bavi zločinima počinjenim nad najmanje 14 žrtava, koje se u optužnici pominju pod pseudonimom ili inicijalima.
Ove i druge žene su bile podvrgnute gotovo konstantnom silovanju i seksualnom zlostavljanju, mučenju i drugim vidovima zlostavljanja. Prema optužnici: "Kao posljedica ovih zlostavljanja, fizičko i mentalno zdravlje mnogih zatočenica se ozbiljno pogoršalo. Neke od žena su bile potpuno iscrpljene, imale su vaginalne sekrete, probleme s mjehurom, i neredovite menstruacije. Zatočenice su živjele u konstantnom strahu. Neke od seksualno zlostavljanih žena postale su suicidalne. Ostale su postale indiferentne i patile od depresije".
"Mnoge žene imaju trajne ginekološke posljedice zbog seksualnog zlostavljanja. Sve žene koje su seksualno zlostavljane pretrpjele su povrede psihičke i emotivne prirode. Neke su i dalje traumatizovane".
Patnje jedne mlade djevojke: priča svjedokinje FWS-87
Iako su sve žene pomenute u optužnici pretrpjele užasna i neprestana zlostavljanja, patnje koje je pretrpjela mlada djevojka koja se u optužnici spominje pod pseudonimom FWS-87 služi kao primjer obrasca nasilja koje je počinjeno nad ovim ženama.
Tužilaštvo navodi da je svjedokinja FWS-87, stara svega 15 godina u momentu kada je prvi put zatočena u julu 1992. godine, podvrgnuta najmanje osmomjesečnom svakodnevnom mučenju, uključujući i grupna silovanja i porobljavanje od strane optuženih Jankovića, Janjića, Kovača, Vukovića, Zelenovića, Kunarca i Stankovića i nebrojenih drugih neidentifikovanih vojnika.
FWS-87 je prvi put zatočena u kompleksu Buk Bijela na rijeci Drini 3. jula 1992. godine ili otprilike tog datuma. Tamo su je isljeđivali Dragan Zelenović i tri neidentifikovana vojnika, od kojih ju je svaki silovao. Jedan od vojnika joj je uperio pištolj u glavu i silovao je. FWS-87 je osjetila oštar bol nakon čega je uslijedilo vaginalno krvarenje.
Između 3. i 13. jula 1992. godine, FWS-87 je zajedno s najmanje 72 drugih muslimanskih stanovnika Foče prebačena u zgradu gimnazije u Foči. FWS-87 je bila jedna od nekolicine žena koje su počevši od drugog dana zatočeništva seksualno zlostavljane, između ostalog i grupno silovane svako veče, od strane grupe vojnika, ili u učionicama ili u obližnjim stanovima. Vojnici su bili pripadnici vojne policije koji su sebe zvali "Ćosini stražari", prema lokalnom komandiru vojne policije Ćosoviću. Među počiniocima su između ostalih bili i optuženi Janković, Zelenović, Janjić i Vuković.
Vojnici su prijetili ženama da će ih ubiti ukoliko im se ne povinuju. Žene koje su se usudile suprotstaviti su premlaćivane.
Svjedokinju FWS-87 je 6. ili 7. jula 1992. silovao Vuković dok su ostale zatočene žene istovremeno silovane u istoj prostoriji.
Od 8. do 13. jula, optuženi Dragan Zelenović je predvodio grupu vojnika koja je seksualno zlostavljala FWS-87 i još jednu mlađu ženu u gimnaziji u Foči u najmanje još pet dodatnih navrata osim onih goreopisanih.
Tokom istog perioda, FWS-87 je odvedena iz gimnazije u Foči u obližnji stan u vlasništvu Zelenovića, najmanje u pet navrata. Tamo su je onda silovali Zoran Vuković i Dragan Zelenović.
Otprilike 13. jula 1992. godine FWS-87 i druge zatočenice iz gimnazije u Foči su prebačene u sportsku dvoranu Partizan. Dok su tamo držane, do otprilike 2. avgusta 1992. godine, FWS-87 i druge zatočenice su kontinuirano silovane i na druge načine seksualno zlostavljane od strane nebrojenih vojnika i optuženih Dragana Zelenovića, Zorana Vukovića i Dragoljuba Kunarca, uz stvarno ili konstruktivno znanje optuženog Dragana Gagovića. FWS-87 je zbog ovih seksualnih zlostavljanja postala suicidalna.
FWS-87 je zajedno s drugim Muslimankama 2. avgusta 1992. godine prebačena u jednu kuću u Foči čiji je vlasnik bio jedan Musliman koji živi u Njemačkoj. Neke od ovih djevojaka su imale svega 12 godina. Ovu kuću je kao bordel vodio optuženi Radovan Stanković. Žene su tu držane do 30. oktobra 1992. godine.
FWS-87 i ostale žene koje su držane u toj kući ne samo da su bile tretirane kao seksualne robinje već su također bile primorane da rade za vojnike, između ostalog da peru uniforme, kuhaju i čiste kuću. FWS-87 je takođe bila primorana da čisti i kuha za druge vojnike u drugim zgradama. Želja za samoubistvom FWS-87's je nastavljena tokom ovog perioda.
Otprilike 30. oktobra 1992., FWS-87 je zajedno s ostalim muslimanskim ženama i djevojkama vraćena u Foču i držana u različitim kućama. Optuženi Dragan Zelenović, Gojko Janković i Janko Janjić su ih silovali i na druge načine seksualno zlostavljali u nebrojeno navrata.
Od 31. oktobra 1992. do otprilike 25. februara 1993. FWS-87 je bila robinja Radomira Kovača u jednom stanu u Foči. Ona i druge zatočenice su ne samo često seksualno zlostavljane, između ostalih i od strane optuženog Kovača, već su bile primorane i da obavljaju svakodnevne poslove u domaćinstvu.
Radomir Kovač je 25. februara 1993. godine prodao FWS-87 dvojici neidentifikovanih crnogorskih vojnika za 500 njemačkih maraka.
Istraga i strategija
Optužnica koja je objelodanjena danas rezultat je istrage koja je započeta krajem 1994. godine.
Ova optužnica u potpunosti ilustruje strategiju Tužilaštva:
- da se istraži vođenje zatočeničkih objekata u vezi s preuzimanjem kontrole nad dijelovima Bosne i Hercegovine od strane snaga bosanskih Srba;
- da se posebna pažnja posveti krivičnim djelima protiv žena. Kao što je to nedavno izjavio sudija Goldstone: "Uvijek smo smatrali redefinisanje i konsolidaciju ovih djela u humanitarnom pravu važnim dijelom naše misije".
Optuženi
Optužnica (na stranicama 2-3) navodi lične detalje osmorice optuženih. Međutim treba istaći sljedeće:
Optuženi su starosti između 27 i 41 godine;
Šestorica su bili na pozicijama autoriteta, kao načelnik policije u Foči (Dragan Gagović) ili zamjenici komandanta vojne policije (Gojko Janković; Janko Janjić; Radomir Kovač; Zoran Vuković i Dragan Zelenović).
Sedmorica od njih, uključujući gorenavedenu šestoricu, bili su vođe paravojnih grupa. Osmi je pripadao elitnoj srpskoj paravojnoj grupi.
Optužbe
Današnja optužnica tereti osmoricu optuženih za ukupno 62 tačke zločina protiv čovječnosti; teške povrede Ženevskih konvencija i kršenja zakona i običaja ratovanja. Ove optužbe se konkretno odnose na sljedeća krivična djela: silovanje; mučenje; napade na lično dostojanstvo; progon na vjerskoj, političkoj ili rasnoj osnovi; hotimično nanošenje velike patnje; porobljavanje i nečovječno postupanje.
*****
Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju
Za više informacija stupite u kontakt s našom Službom za medije/komunikacije
Tel.: +31-70-512-8752; 512-5343; 512-5356 Fax: +31-70-512-5355 - Email: press [at] icty.org