Pretresno vijeće III Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) danas je osudilo Radovana Karadžića, bivšeg predsjednika Republike Srpske (RS) i vrhovnog komandanta njenih oružanih snaga, za genocid, zločine protiv čovječnosti i kršenje zakona ili običaja ratovanja koje su počinile srpske snage tokom oružanog sukoba u Bosni i Hercegovini (BiH), od 1992. do 1995. Izrečena mu je kazna od 40 godina zatvora.
Karadžić je osuđen za genocid počinjen na području Srebrenice 1995. godine i za progon, istrebljenje, ubistvo, deportaciju, nečovječna djela (prisilno premještanje), terorisanje, protivpravne napade na civile i uzimanje talaca. Oslobođen je krivice po optužbi za genocid u drugim opštinama u BiH tokom 1992. godine.
Vijeće je utvrdilo da je Karadžić počinio ta krivična djela tako što je učestvovao u četiri udružena zločinačka poduhvata.
Sveobuhvatni udruženi zločinački poduhvat je postojao od oktobra 1991. do novembra 1995. godine i uključivao je zajednički plan koji je imao za cilj trajno uklanjanje putem činjenja zločina u opštinama širom BiH (opštine) bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata s područja u Bosni i Hercegovini na koja su bosanski Srbi polagali pravo.
Vijeće je utvrdilo da je ogroman broj bosanskih Muslimana i bosanskih Hrvata nasilno raseljen iz svojih domova u opštinama od strane srpskih snaga. Druge žrtve su uhapšene, zatočene u zatočeničkim objektima, često držane u nehumanim životnim uslovima, izložene mučenju, premlaćivanju, silovanju i drugim djelima seksualnog nasilja, i nakon toga transportovane izvan tih opština. Srpske snage su takođe ubile mnoge bosanske Muslimane i bosanske Hrvate tokom i nakon preuzimanja kontrole nad opštinama, u masovnim pogubljenjima ili nakon napada na nesrpska sela.
Karadžić je značajno doprinio sveobuhvatnom udruženom zločinačkom poduhvatu. Karadžić je predvodio razvoj ideologije i politike koje su dovele do stvaranja većinom etnički homogene države bosanskih Srba počinjenjem zločina. Budući da je bio u središtu političkih, vladinih i vojnih struktura, bio je u mogućnosti da koristi svoju moć i uticaj za realizaciju cilja sveobuhvatnog udruženog zločinačkog poduhvata.
Vijeće je utvrdilo da je u odnosu na opštine, Karadžić kriv za progon, istrebljenje, deportaciju, prisilno premještanje i ubistvo. Vijeće, međutim nije moglo identifikovati ili utvrditi postojanje genocidne namjere, te stoga nije imalo dovoljno dokaza da zaključi van razumne sumnje da je genocid počinjen u tim opštinama.
Sudije su takođe utvrdile da je od aprila 1992. do novembra 1995. godine Karadžić učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu koji je imao za cilj da se pokrene i provede kampanja snajperskog djelovanja i granatiranja protiv civilnog stanovništva Sarajeva, čiji je cilj bio širenje terora među civilnim stanovništvom (udruženi zločinački poduhvat za Sarajevo).
Tokom ovog perioda Vojska Republike Srpske (VRS) namjerno je snajperski djelovala po civilima u Sarajevu i granatirala ih gotovo svakodnevno tokom čitavog sukoba. “Sarajevski civili bili su gađani iz snajpera dok su išli po vodu, hodali po gradu i vozili se javnim prevozom. Osim toga, iz snajpera se pucalo po djeci dok su se igrala ispred svojih kuća, šetala sa roditeljima ili se vraćala kući pješke iz škole, pa i dok su vozila bicikle”, rekao je predsjedavajući sudija Kwon.
Vijeće je utvrdilo da je Karadžić značajno doprinio udruženom zločinačkom poduhvatu za Sarajevo, kako u svojstvu najvišeg političkog autoriteta, tako i u svojstvu vrhovnog komandanta VRS-a. Pošto je imao kontrolu nad VRS tokom cijelog sukoba, bio je direktno uključen u vojna pitanja u vezi sa Sarajevom i izdavao mnoga naređenja na strateškom i na operativnom nivou. Karadžić je koristio kampanju granatiranja i snajperskog djelovanja, koja je izazvala teror među civilnim stanovništvom Sarajeva, kao sredstvo za vršenje pritiska na rukovodstvo bosanskih Muslimana i međunarodnu zajednicu u ostvarivanju svojih političkih ciljeva.
Sudije su zaključile da je Karadžić kriv za protivpravne napade na civile, ubistvo i terorisanje.
Vijeće je takođe utvrdilo postojanje udruženog zločinačkog poduhvata koji je imao za cilj uzimanje osoblja Ujedinjenih nacija za taoce kako bi se NATO prisilio da se uzdrži od vazdušnih napada na vojne ciljeve bosanskih Srba (udruženi zločinački poduhvat za taoce).
S tim ciljem, od otprilike 26. maja do 19. juna 1995., snage bosanskih Srba su osoblje Ujedinjenih nacija uzele za taoce i odvele na razne lokacije širom BiH. Neki od njih su bili vezani lisicama pored lokacija od vojnog značaja. Ne samo da je Karadžić namjeravao da osoblje Ujedinjenih nacija uzme za taoce već je namjeravao da im se prijeti tokom zatočenja kako bi se postigao cilj prekida vazdušnih napada snaga NATO.
Sudije su zaključile da je Karadžić značajno doprinio zajedničkom cilju udruženog zločinačkog poduhvata za taoce i da je stoga kriv za zločin uzimanja talaca.
Nadalje, Vijeće je utvrdilo da je tokom 1995. godine Karadžić učestvovao u udruženom zločinačkom poduhvatu koji je imao za cilj da se eliminišu bosanski Muslimani u Srebrenici (udruženi zločinački poduhvat za Srebrenicu).
Nakon što je VRS, po Karadžićevom naređenju, preuzela kontrolu nad Srebrenicom u julu 1995., otprilike 30.000 žena, djece i starijih muškaraca bosanskih Muslimana je prisilno uklonjeno iz te enklave na teritoriju pod kontrolom bosanskih Muslimana. Vijeće je utvrdilo da je Karadžić imao namjeru da trajno i prisilno ukloni stanovništvo bosanskih Muslimana iz Srebrenice.
Nakon preuzimanja kontrole, snage bosanskih Srba su zatočile muškarce i dječake bosanske Muslimane na više lokacije na tom području. Počevši od 13. jula 1995. i tokom narednih dana, zatočeni muškarci su odvedeni do obližnjih lokacija gdje su pogubljeni.
“Kao predsjednik Republike Srpske i vrhovni komandant VRS-a, optuženi je bio jedina ličnost u Republici Srpskoj koja je imala moć da interveniše kako bi se spriječilo da muškarci bosanski Muslimani budu pobijeni” rekao je predsjedavajući sudija Kwon. Umjesto toga, Karadžić je lično naredio da se zatočenici bosanski Muslimani koji su držani u Bratuncu prebace na druge lokacije gdje su pogubljeni. Vijeće je zaključilo da je Karadžić dijelio namjeru s Ratkom Mladićem i drugima da svaki vojno sposobni bosanski Musliman iz Srebrenice bude ubijen, što predstavlja namjeru da se unište bosanski Muslimani iz Srebrenice kao takvi.
Vijeće je zaključilo da je Karadžić, na osnovu svog doprinosa udruženom zločinačkom poduhvatu i učešća u njemu, kriv za genocid u Srebrenici.
Strane u postupku imaju pravo da ulože žalbu na presudu.
Karadžiću će u kaznu biti uračunato vijeme koje je do sada proveo u pritvoru. On se u pritvoru nalazi od 21. jula 2008.
Pretresno vijeće je zasijedalo u sastavu sudija O-Gon Kwon, predsjedavajući, sudija Howard Morrison, sudija Melville Baird i sudija Flavia Lattanzi, rezervni sudija.
Suđenje je počelo 26. oktobra 2009., i trajalo je ukupno 498 dana, tokom kojih je u spis uvršteno 11.500 dokaznih predmeta. Pretresno vijeće je saslušalo svjedočenja ukupno 586 svjedoka, od kojih 337 svjedoka Tužilaštva, 248 svjedoka odbrane i jednog svjedoka Pretresnog vijeća.
Od svog osnivanja Međunarodni sud je podigao optužnice protiv 161 lica za teške povrede humanitarnog prava počinjene na teritoriji bivše Jugoslavije od 1991. do 2001. godine. Postupci protiv 149 lica su okončani. Trenutno su u toku postupci protiv 12 optuženih.
